Urazy zębów – przewodnik dla rodziców

uraz zęba wybicie złamanie dentysta

Pęknięcie, ukruszenie szkliwa, złamana korona, wybity ząb. Urazy zębów przyjmują różne obrazy kliniczne ale łączy je jedno. Każdy uraz powinien skonsultować stomatolog. Nawet gdy Wam się wydaje, że w sumie to nic takiego się nie stało, ząb jest cały, warto by obejrzał go fachowym okiem specjalista. Po co? By za jakiś czas na kontroli, mógł porównać czy stan zęba przypadkiem nie uległ pogorszeniu. Tak właśnie jest z urazami, wymagają długoczasowej obserwacji. Problem niekoniecznie musi pojawić się tego samego dnia gdy doszło do urazu. Ząb może wymagać leczenia nawet za kilka lat. A teraz trochę statystyki….

Urazy zębów

Choć jama ustna nie zajmuje w naszym ciele wiele miejsca, aż 5% urazów jakie nas dotykają dotyczy właśnie jej! Zdecydowana większość urazów zębów ma miejsce przed ukończeniem 19 roku życia, co oznacza nic innego jak to, że z wszystkimi następstwami urazu będziemy musieli żyć jeszcze przez wiele wiele lat. Statystki dotyczące urazów wskazują, że nagły wzrost ich pojawiania się następuje około 2-4 roku życia, ale to wcale nie oznacza, że młodszym dzieciom nic nie grozi (moja własna córka ukruszyła sobie ząbek jak nie miała nawet roku). 

Zasada jest prosta – im aktywniej dziecko zaczyna się przemieszczać, tym większe jest prawdopodobieństwo pojawienia się urazu w obrębie zębów. A w im bardziej urozmaicony sposób to robi (uprawiając np. narciarstwo, taniec, akrobatykę) tym większa jest szansa, że dojdzie do urazu zęba. Czy to znaczy, że mamy zabronić dzieciom uprawiać sport? Oczywiście, że nie! Ale mamy je ostrzec, że na basenie nie biega się po mokrej podłodze, a do konia nie podchodzi się od tyłu. 

Złamanie, zwichnięcie, wybicie zęba…

Urazy w obrębie zębów możemy podzielić na te dotyczące zębów mlecznych oraz te dotyczące zębów stałych. O ile zęby mleczne mają ograniczony czas przebywania w jamie ustnej, tak zęby stałe chcemy w niej zachować jak najdłużej. Problemy, które mogą być związane z urazami zębów mlecznych mogą wpływać na kondycję zawiązków zębów stałych znajdujących się  przy ich korzeniach. W zębach mlecznych najczęstszym typem urazu jest zwichnięcie, natomiast w zębach stałych to złamania w obrębie korony. 

Złamania zębów mogą mieć różny przebieg i  obejmować różne części zęba (korzeń, koronę). Zwichnięcie zęba oznacza, że doszło do uszkodzenia więzadeł które trzymają ząb w zębodole. Najłagodniejszą formą zwichnięcia jest wstrząśnienie – wtedy ząb jest bardziej wrażliwy na opukiwanie. Zwichnięciem całkowite to inaczej wybicie zęba.

Pierwsza pomoc przy urazie zęba

Piszę ten wpis z myślą o rodzicach małych dzieci oraz tym jak bardzo mogą być przerażenie gdy ich maluch uderzy się  w ząb. Dlatego pozwólcie, że w tej części będę pisać głównie o najmłodszych pacjentach, choć zalecenia dla dorosłych wcale się nie różnią. Jama ustna i jej okolice mają to do siebie, że są bardo dobrze ukrwione, dlatego też nawet przy stosunkowo lekkim urazie krwi może być bardzo dużo. Nie należy jednak z tego powodu siać paniki – by dobrze ocenić sytuację umyjcie dziecku buzię i każcie wypluć krew i opłukać jamę ustną wodą.  Aby zapobiegnąć powstaniu obrzęku i zatrzymać krwawienie, można przyłożyć w okolicy urazu coś chłodnego. Bardzo ciekawy patent na to ma Ola @zdrowabuzia, która na takie podbramkowe sytuacje przygotowuje domowe, wodne lody. Dzięki takiej miłej niespodziance prosto z zamrażalnika, dziecko po pierwsze nieco zapomina o bolesnym urazie, po drugie zmniejsza w ten sposób obrażenia.

Złamanie zęba 

Gdy już zaopatrzycie dziecko i na spokojnie obejrzycie buzię, sprawdźcie czy nie doszło do złamania zęba. W takiej sytuacji warto poszukać odłamany fragment, bowiem może on być ponownie przyklejony w jamie ustnej. Nawet gdy znaleziony fragment będzie zabrudzony warto go zabrać ze sobą do gabinetu. Takie dosztukowanie zawsze wygląda najbardziej naturalnie. Gdyby jednak nie udało się znaleźć brakującego kawałka zęba, spokojnie, lekarz zawsze może go dobudować za pomocą materiału kompozytowego. 

Wybity ząb czyli zwichnięcie całkowite

Gdy dojdzie do przerwania wszystkich włókien ozębnej i ząb wypada, istnieje możliwość ponownego wprowadzenia go do jamy ustnej – jest to zabieg replantacji. Ważną informacją jest to że replantujemy tylko zęby stałe! Zębów mlecznych nie wprowadza się z powrotem do zębodołu.

Całkowite zwichnięcie zęba stałego to sytuacja, w której warto przyłożyć się do odnalezienia straconego zęba. Nawet gdy będzie on zabrudzony w ziemi, piasku jest szansa na ponowne wprowadzenie go do zębodołu. Przy wybitym zębie bardzo dużą rolę gra czas – im szybciej znajdziecie się na fotelu (<30 minut!), tym większa szansa, że uda się z powrotem wprowadzić ząb. 

Jeżeli znaleźliście ząb a osoba poszkodowana jest osobą ogólnie zdrową, nie cierpiącą z powodu zaburzeń odporności, możecie replantować go sami! W tym celu opłuczcie go przez maksymalnie 10 sekund pod bieżącą wodą (uwaga! przy płukaniu wkładamy korek do umywali by uniknąć ewentualnej ucieczki zęba do odpływu) i wsadźcie w zębodół. Ustawcie możliwie prosto. Potem unieruchamiamy ząb- albo poprzez nagryzienie chusteczki higienicznej, albo obłożenie zwichniętego zęba oraz sąsiadów folią aluminiową. Z takim zaopatrzeniem szybko udajemy się do dentysty.

Jeżeli nie czujecie się na siłach by bawić się w stomatologa, opłukany ząb umieśćcie w soli fizjologicznej, mleku albo… w ślinie. Ząb można także włożyć w celu transportu do jamy ustnej. Pamiętajmy jednak, że jest to dosyć ryzykowne rozwiązanie u dzieci, ponieważ grozi zaaspirowaniem do dróg oddechowych albo połknięciem. Z zabezpieczonym zębem gnamy jak najszybciej do gabinetu.  

Tu załączam Wam graficzną ściągę podpowiadającą, co robić w przypadku złamania korony oraz wybicia zęba:

Źródło: https://www.iadt-dentaltrauma.org/

Ukruszenie zęba

Piszę o tym konkretnym przypadku, ponieważ w wiadomościach prywatnych pojawia się o to wiele pytań. Co zrobić gdy dziecko lekko ukruszyło ząb. Czy trzeba się udać z tym do dentysty? Odpowiedź brzmi: tak, należy pojawić się w gabinecie. Tak jak pisałam na początku: żadnego urazu nie ignorujemy. Ukruszenie zęba może wymagać jego wygładzenia, tak by nie kaleczył on języka czy wargi. W takiej sytuacji miejsce ukruszenia zabezpiecza się lakierem fluorowym.

Pozostałe rodzaje urazów nie wymagają od Was jakiegoś specjalnego działania. Waszym głównym zadaniem jest jak najszybsze dostanie się do stomatologa.

Uraz zęba – wizyta

Każdy uraz zęba należy skontrolować ze stomatologiem. W niektórych przypadkach, od czasu w jakim pojawicie się w gabinecie zależy dalsze rokowanie. Obowiązuje zasada: im szybciej tym lepiej. Dzwoniąc do gabinetu od razu zaznaczajcie, że chodzi o uraz. Nie ma czasu by zwlekać z wizytą kilka dni do pierwszego wolnego terminu. Pacjentów z urazami przyjmuje się zazwyczaj dodatkowo, gdzieś pomiędzy pacjentami.

Gdy juz znajdziecie się na fotelu lekarz zbierze od Was dokładny wywiad dotyczący czasu, miejsca i innych okoliczności urazu. Ważny jest także wywiad typowo lekarski, oceniający ogólny stan zdrowia, który po urazie mógł się pogorszyć. Oczywiście konieczne jest dokładnie zbadanie zęba. Często ze względu na obrzęk wargi, dziąseł jest to utrudnione.

Dentysta ocena ruchomość zęba, sprawdza czy nie doszło do przemieszczenia, które mogłoby zaburzyć kontakty pozostałych zębów. Urażony ząb oraz jego sąsiedzi zostaną obejrzani z każdej możliwej strony. Dzięki temu będzie wiadomo gdzie i ile zęba się ukruszyło, czy została obnażona miazga, czy są widoczne linie pęknięcia albo czy ząb zmienił kolor. Dentysta podczas wizyty sprawdzi także żywotność zęba, czyli jego reakcję na bodźce np. termiczne. Przez kilka tygodni po urazie ząb może na nie nie reagować, dlatego konieczne są wizyty kontrolne podczas których będzie się dalej sprawdzać m.in. ten parametr. Poza badaniem na fotelu czeka Was także prześwietlenie, które pokaże co się dzieje w kości.

Leczenie urazów zębów

W zależności od postawionej diagnozy lekarz dentysta przedstawi Wam plan leczenia. Możliwe, że nic nie trzeba będzie robić, jedynie obserwować ząb i to jest najbardziej pożądana wiadomość. Część zębów może wymagać „nastawiania” z powrotem na miejsce – czy to za pomocą szyny czy leczenia ortodontycznego. Gdy złamanie będzie miało niekorzystny dla pacjenta przebieg trzeba będzie usunąć ząb. Niektóre złamane zęby można odbudować za pomocą kompozytu albo odbudowy protetycznej. Część zębów po urazach może wymagać leczenia kanałowego (więcej na jego temat przeczytacie TU). 

W przypadku urazów bardzo ważna jest dalsza obserwacja. Zęby, które początkowo nie wykazywały potrzeby leczenia mogą nawet po kilku latach dać o sobie znać. Może zmienić się ich kolor (mogą ściemnieć), mogą zacząć boleć albo nad zębem może pojawić się przetoka (taki mały pęcherzyk). Czasem dopiero po kontroli RTG okazuje się, że ząb wymaga podjęcia leczenia.

Zalecenia po zabiegu

Niezależnie od rozpoznania, po urazie należy przestrzegać kilku zasad. Bardzo ważne jest utrzymanie prawidłowej higieny, nie można dopuścić do tego by doszło do stanu zapalnego dziąseł. Dlatego dbamy o higienę jamy ustnej i to ze zdwojoną siłą. Na około dwa tygodnie wprowadzamy płukanki (np. z chlorheksydyną). Dzieciom, które jeszcze nie potrafią wypluwać, przemywamy ząbki i dziąsła gazikiem nasączonym w płukance. Kolejne zalecenie dotyczy miękkiej diety, którą trzeba utrzymywać przez około 7 do 10 dni. W czasie gojenia zęba unikamy sportów kontaktowych by przypadkiem ponownie nie doszło do urazu. Oczywiście stawiamy się na wizytach u stomatologia w wyznaczonych terminach, a gdy coś budzi w nas wątpliwości to zdecydowanie wcześniej.


Myślę, że tym wpisem dokładnie wyczerpałam temat urazów zębów. Osoby  władające językiem angielskim zachęcam do zainstalowania na smartfonie bezpłatnej aplikacji, która podpowiada co zrobić gdy uszkodzicie ząb. Znajdziecie ją TU.


Drogi czytelniku! Jeżeli spodobał Ci się mój wpis, lub uważasz, że komuś może się przydać, będzie mi bardzo miło jeżeli go polubisz, skomentujesz i/lub podasz dalej. To dla mnie znak, że podoba Ci się moja działalność. Nic tak nie mobilizuje do dalszej pracy jak Twój głos!