Gdy pojawi się ząb stały – co każdy rodzic wiedzieć powinien?

Bardzo dużo uwagi na blogu poświęcam dzieciom i ich zdrowym uśmiechom. Mocno wierzę w to, że dzieciństwo bez próchnicy jest możliwe i pokazuję rodzicom jak mogą dbać o ząbki swoich pociech. Sporo uwagi poświęciłam mleczakom: ząbkowanie, higiena jamy ustnej, leczenie. Obaliłam też najczęściej pojawiające się mity na ich temat. Ale przecież dzieciństwo to nie tylko zęby mleczne! Około 5-6 roku życia u większości dzieci zaczynają pojawiać się zęby stałe, które wymagają jeszcze więcej troski, bo mają starczyć do końca życia. To one właśnie będą bohaterami dzisiejszego tekstu.

Uzębienie mieszane

Czas w którym w jamie ustnej dziecka znajdują się zarówno mleczaki jak i zęby stałe nazywamy okresem uzębienia mieszanego. Taka sytuacja trwa kilka dobrych lat bowiem pierwsze zęby mleczne wypadają koło 6 roku życia, a z ostatnią piątką mleczną żegnamy około 12 roku życia. Czas pojawienia się zębów stałych to bardzo indywidualna kwestia i widełki są na prawdę szerokie, dlatego nie martwcie się jeżeli dziecko sąsiadki w wieku 6 lat może się już pochwalić nowymi jedynkami, a u Waszego 8 latka ledwo co się kiwa ząb. W tabelce przedstawiam Wam przybliżone czasy pojawiania się poszczególnych zębów stałych. 

ząb stały ortodonta aparat dentysta wyrzynanie

To co warto żebyście zapamiętali to to, że pierwszym zębem stałym Waszego dziecka wcale nie musi być jedynka! Warto zaglądać do buzi malucha i dokładnie się przyglądać czy przypadkiem za ostatnimi mlecznymi 5 nie zaczęły pojawiać się stałe 6l. To bardzo powszechne zjawisko które często zostaje niezauważone przez opiekunów. Szóstki w wyglądzie mocno przypominają mleczne piątki i niedoświadczone oko może to po prostu pominąć (tym bardziej, że ząbkowanie u starszaków zupełnie nie przypomina tego do czego przyzwyczaiły nas niemowlaki). Bardzo często rodzice są zdziwieni gdy dentysta dyktując asystentce przegląd, każe zaznaczyć na diagramie 6. Gdy dziecko ma zadbane zęby i często pojawia się na kontrolach taka niespodzianka jest tylko miłym akcentem wizyty. Gorzej gdy dziecko pojawia się w gabinecie od wielkiego dzwonu i ma niewyleczone mleczaki. Wtedy bardzo często w badaniu wychodzi, że na stała 6 także wymaga leczenia! 

Spójrzcie na to tak: dotknięty próchnicą pierwszy stały trzonowiec u 6 latka, ma mu posłużyć przez kolejne 80 lat (jak nie więcej) Na samym początku swej drogi wymaga leczenia i założenia wypełnienia, a każde wypełnienie prędzej czy później wymaga wymiany ( o tym pisałam Wam TU).  Z każdą wymianą ubytek się powiększa a ząb jest coraz słabszy, a jego szanse na długie utrzymanie coraz bardziej maleją. Dlatego zawsze i wszystkim powtarzam – najważniejsze w leczeniu próchnicy jest jej ZAPOBIEGANIE.

Zęby stałe – co jest normą, a co nie?

Większość osób dorosłych będzie mogła pochwalić się w dorosłym życiu 32 zębami stałymi. Zarówno w szczęce jak i w żuchwie powinny się pojawić 4 siekacze (1 i 2), 2 kły (3), 4 przedtrzonowce (4 i 5) oraz 6 trzonowców (6,7,8). Swoim wyglądem będą obiegać od zębów mlecznych – będą od nich znacznie większe a także będą miały inny kolor! To całkowicie normalne że zęby stałe są nieco ciemniejsze i bardziej żółte niż mleczaki. Stałe siekacze mogą mieć pofalowane brzegi – to mammelony, które z czasem, stopniowo się zetrą. 

ząb stały ortodonta aparat dentysta diastema mammelony
Siekacz przyśrodkowy dolny z widocznymi mammelonami

To co często niepokoi rodziców to przerwa między jedynkami – fachowo nazywamy ją diastemą. (Pisałam o tym baaardzo dawno temu – TU). Diastema może być fizjologią i może zamknąć się gdy pojawią się dwójki, ale może być także większym problemem, który wymagać będzie zintegrowanego leczenia kilku dentystów. Jest taka reguła, że diastema u dziecka do 2 mm szerokości nie wymaga interwencji dentysty i sama z czasem się zamknie, ale zachęcam Was do skonsultowania się z dentystą, który przeprowadzi odpowiednie badanie i diagnostykę RTG.

ząb stały ortodonta aparat dentysta diastema
Ta diastema z dużym prawdopodobieństwem zamknie się gdy pojawią się 2 oraz 3.

Trzecie trzonowce, czyli ósemki, nie bez powodu nazywane są zębami mądrości. Pojawiają się zazwyczaj po osiągnięciu pełnoletności, ale nie u wszystkich! Na chwilę obecną szacuje się, że ok. 20% populacji białej może nie mieć jednego lub więcej zawiązków 8. Pozostałe 28 zębów pojawia się u zdecydowanej większości dzieci przed ukończeniem 14 roku życia. 

Muszę w tym miejscu krótko wspomnieć o zaburzeniach liczby zębów. U niektórych osób mogą pojawić się dodatkowe zęby (np. mesiodens)  a także może brakować kilku zawiązków (poza ósemkami najczęściej to 2 oraz 5). Im wcześniej takie zaburzenie zostanie wykryte tym szybciej będzie można zacząć działać w kierunku wyeliminowanie tej wady. Dlatego tak istotne są regularne kontrole u dentysty. 

Profilaktyka próchnicy

W tym newralgicznym okresie wymiany uzębienia dzieci mają często problemy z utrzymaniem higieny. Niestety większość rodziców 6 latków nie myje im już osobiście zębów co dokładnie widać po stanie ich uzębienia. Bolesne miejsca gdzie ruszają się mleczaki są notorycznie omijane, tak samo jak okolica gdzie pojawiają się stałe 6. Biorąc pod uwagę słabe zmineralizowanie nowo pojawiających się zębów nie trudno o tragedię (czyli próchnicę).  Dlatego zachęcam Was do jak najdłuższego, osobistego kontrolowania mycia zębów dziecka i wprowadzania niezbędnych poprawek. Kolejna istotna informacja dotycząca codziennej toalety zębów- gdy pojawiają się zęby stałe zmieniamy pastę na taką o stężeniu 1450 ppm fluoru. 

ząb stały ortodonta aparat dentysta

Okres uzębienia mieszanego wymaga regularnych wizyt kontrolnych w gabinecie. Dentysta fachowym okiem skontroluje czy wszystko w porządku, czy higiena jest prawidłowa, czy dziecko nie wymagacie konsultacji ortodontycznej. Poza tym można przeprowadzić dwa bardzo ważne zabiegi, które będą zapobiegać próchnicy. Po ocenie ryzyka wystąpienia próchnicy lekarz zaproponuje odpowiedni dla Was program LAKIEROWANIA zębów, czyli pokrywania ich wszystkich powierzchni specjalnym lakierem o wysokim stężeniu fluoru (o tym jak działa fluor i czy warto go stosować przeczytacie w TYM wpisie). Ten zabieg często też nazywany jest fluoryzacją.

Drugi ważny zabieg profilaktyczny który wykonujemy na stałych trzonowcach i przedtrzonowcach to LAKOWANIE – czyli zabezpieczanie głębokich bruzd w zębach bocznych przed rozwojem próchnicy. O tym jak dokładnie wygląda ten zabieg przeczytacie i zobaczycie w TYM wpisie.

Gdy mleczak nie chce wypaść…

… a w drugim rzędzie pojawia się ząb stały. To warunki które zdecydowanie wymagają konsultacji z lekarzem. W badaniu dentysta oceni ilość miejsca dla zęba stałego, stopień rozchwiania oraz słuszność ew. ekstrakcji. Wśród stomatologów nie ma jednoznacznych wytycznych co do postępowania w takiej sytuacji. Część lekarzy zostawia takie zęby i zaleca rozchwianie mleczaka, tak by sam wypadnie (jest wtedy duża szansa, że ząb stały „wstawi się” na swoje miejsce). 

Zdecydowana większość jednak usuwa takie mleczaki by pomóc dziecku pozbyć się problemu i poprawić higienę. Z moich obserwacji wynika, że często dzieci omijają bolesną okolicę podczas szczotkowania. Nowowyrzynający się, słabo zmineralizowany ząb oblepiony jest od góry do dołu płytką nazębną (to znaczy brudem). To nie wróży niczego dobrego – w takich warunkach warto rozważyć usunięcie problematycznego mleczaka. 

Taka sytuacja gdy mleczaki i zęby stałe rosną w dwóch rzędach to sygnał dla rodzica by udać się na konsultację ortodontyczną. Zwykle spowodowane jest to tym, że w buzi jest mało miejsca, dlatego ząb stały znajduje sobie wolną przestrzeń i właśnie tam się zaczyna wyrzynać. 

Kiedy do ortodonty?

Gdy regularnie pojawiasz się z dzieckiem na wizytach kontrolnych u dentysty lekarz na pewno zwróci Ci uwagę, gdy trzeba będzie udać się na konsultację ortodontyczną. Ortodonta to także stomatolog, ale specjalizuje się on w korygowaniu Wad zgryzu za pomocą różnego typu aparatów i ćwiczeń. (Piszę o tym, ponieważ w ankiecie na Instastories 1/5 osób zaznaczyła, że ortodonta nie jest stomatologiem – po inne ciekawostki na temat mojego zawodu odsyłam Was do TEGO wpisu).

ząb stały ortodonta aparat dentysta

Pojawienie się zębów stałych to taki moment w którym można rozpocząć leczenie aparatami. W tym celu lekarz pobiera wyciski, zleca wykonanie diagnostyki rtg i planuje jak osiągnąć pożądany efekt leczenia. Oczywiście niektóre wady rozpoznajemy i leczymy gdy dziecko ma zęby mleczne, ale rodzice zazwyczaj sami zauważają jakieś problemy dopiero gdy pojawiają się zęby stałe. 

To co może Was zaniepokoić i zdecydowanie wymaga konsultacji ortodonty to nawykowe oddychanie przez usta czy wspomniane w poprzednim akapicie, pojawianie się zębów stałych obok zębów mlecznych. Niepokojące może dla Was też być gdy dolna warga dziecka chowa się głęboko pod wargą górną. Oglądając zęby dziecka zwróćcie uwagę, czy przednie dolne zęby kontaktują się brzegami siecznymi z górnymi, albo wręcz są wysunięte przed nimi. To niestety nie jest prawidłowe ustawienie. Konsultacji wymaga także sytuacja gdy po zamknięciu szczęki i żuchwy powstaje przerwa między zębami przednimi lub bocznymi. To tylko przykłady wad z którymi mogą się borykać Wasze dzieci. Część z nich jest widoczna gołym okiem, a część z dostrzeże jedynie lekarz podczas badania. Dlatego zachęcam Was wszystkich byście podczas wizyty kontrolnej dziecka omówili ze stomatologiem potrzebę konsultacji ortodontycznej.


Pierwszy stracony mleczak może nas rozczulić, ale powinien także w nas rodzicach wzbudzić wzmożoną czujność. Pojawienie się zębów stałych to ostatni dzwonek na to by zaprowadzić w jamie ustnej porządki – wyleczyć wszystkie ubytki w mleczakach i ze zdwojoną mocą zacząć dbać o higienę. Zęby stałe mają nam służyć do końca życia, a im łatwiejszy będą miały początek, tym lepsze rokowanie na przyszłość.


Drogi czytelniku! Jeżeli spodobał Ci się mój wpis, lub uważasz, że komuś może się przydać, będzie mi bardzo miło jeżeli go polubisz, skomentujesz i/lub podasz dalej. To dla mnie znak, że podoba Ci się moja działalność. Nic tak nie mobilizuje do dalszej pracy jak Twój głos!