Ksylitol – naturalny sprzymierzeniec zdrowych zębów
12 maja 2020
O ksylitolu każdy chyba słyszał, ale co to dokładnie jest i w jaki sposób działa na nasze zęby to już mało kto wie! Część osób kojarzy ksylitol jako zdrowszą alternatywę dla cukru – słusznie bo cukier brzozowy ma 40% niższą kaloryczność niż sacharoza. Duża część populacji wskaże ksylitol jako składnik preparatów do higieny jamy ustnej: past do zębów, płukanek, chusteczek do przecierania dziąseł. Jak ten preparat w zasadzie wpływa na nasze zęby? Czy jest konkurencją dla fluoru? A może jego działanie jest zupełnie inne? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w dzisiejszym wpisie.
Co to jest ksylitol?
Ksylitol (E967) to naturalnie występujący w wielu owocach, warzywach i roślinach alkohol wielowodorotlenowy. Znany jest także jako cukier brzozowy bo właśnie z kory tego charakterystycznie wyglądającego drzewa jest on pozyskiwany. Ponadto można ekstrahować go z buku, owsa, kukurydzy lub wytłoków trzciny cukrowej. Za najbardziej wartościowy i najdroższy uznaje się ten “czysty” produkowany w fińskiego ksylanu.
Jako słodzik ksylitol charakteryzuje się słodkim smakiem zbliżonym do cukru ale zdecydowanie mniejszą kalorycznością: 1 gram ksylitolu to 2,4 kcal. Ksylitol ma niski Indeks Glikemiczny – to znaczy, że po jego spożyciu poziom glukozy we krwi się nie podwyższa się gwałtownie. Ponadto w ludzkim ciele jest on metabolizowany bez udziału insuliny! Ksylitol wytwarza się też naturalnie w organizmie człowieka w procesach trawienia (ok. 15 g dziennie)
Tak jak wspomniałam wcześniej ksylitol naturalnie znajduje się w wielu warzywach i owocach: truskawkach, malinach, śliwkach, gruszkach, porzeczkach czy kalafiorze.
Jak ksylitol działa na zęby?
Przede wszystkim ksylitol nie jest metabolizowany przez bakterie próchnicowe! Nie ulega fermentacji w jamie ustnej, dzięki czemu nasze zęby nie są zalewane kwasami wytworzonymi przez bakterie próchnicowe (w TYM wpisie przeczytacie jak powstaje próchnica i jaką rolę odgrywa w tym wszystkim właśnie cukier). Ale to nie wszystko co ksylitol ma do powiedzenia w kwest zdrowych zębów! Ksylitol wpływa także hamująco na wzrost bakterii tworzących płytkę nazębną. Dzięki temu, że cukier brzozowy nie jest przez nie przetwarzany to nie mogą go one wykorzystać jako swojego budulca. Wg. AAPD ksylitol potrafi zmniejszyć ilość bakterii próchnicotwórczych zarówno w płytce nazębnej jak i ślinie. Niestety trudno jest oszacować jaka jest skuteczna dawka ksylitolu, której spożywanie daje taki efekt.
Żucie zwiększa wytwarzanie śliny czyli naszego naturalnego obrońcy przed próchnicą. Ślina obmywa nasze zęby z resztek pokarmowych, ma właściwości buforujące, czyli przywraca prawidłowe pH w jamie ustnej. Ze śliną transportowane są na powierzchnię zębów minerały niezbędne do remineralizacji szkliwa oraz enzymy zapobiegające przyleganiu bakterii próchnicowych. To bardzo ważny i niedoceniany element obrony przed próchnicą w jaki jesteśmy wyposażeni od urodzenia! Wydzielanie śliny może być stymulowane m.in. przez żucie gumy z ksylitolem. Zaletą tego preparatu jest jego zasadowy odczyn który neutralizuje kwasy wytworzone w jamie ustnej. Trzeba jednak pamiętać że żucie gumy po posiłku to broń która ma dwa końce!
Nadmierne i zbyt długie żucie ma wpływ na całą jamę ustną i jej okolice. Nadużywanie gumy może przyczynić się do rozwinięcia bruksizmu, przerostu mięśni żwaczy, ścierania zębów i innych parafunkcji zwarciowych. Warto zwrócić uwagę że, żucie gumy po każdym posiłku (5x dziennie) nie dostarcza takiej ilości ksylitolu aby można było stwierdzić jego efekt terapeutyczny. Dlatego biorąc pod uwagę plusy i minusy z “żucia gumy” nie jest zalecane używanie jej po każdym posiłku. Zawsze należy rozważyć połączenie różnych metod w celu osiągnięcia optymalnego poziomu ksylitolu.
Źródła ksyliotlu:
Olbrzymia ilość produktów do higieny jamy ustnej oraz produktów spożywczych zawiera ksylitol w różnych stężeniach. Jego zawartość jest różna i waha się od 10 do 96%. Poza pastą do zębów ksylitol zawierają również płukanki do jamy ustnej, chusteczki dla niemowląt, nici dentystyczne, spraye. Wśród produktów spożywczych najpopularniejsze są gumy do żucia, ale ksylitol też znajdziecie też w cukierkach, żelkach, tabletkach do ssania, lizakach. Niestety nie są to produkty powszechnie goszczące na sklepowych półkach, szczególnie na działach ze słodyczami.
Czy ksylitol jest lepszy od fluoru?
Ksylitol i fluor to preparaty o zupełnie różnym działaniu, najlepiej żeby oba wspomagały walkę o zdrowe zęby. Fluor działa wzmacniająco na nasze szkliwo – wbudowuje się w struktury zęba tworząc struktury odporniejsze na działanie kwasów powstałych z jedzenia. Fluor tworzy na powierzchni zęba swoje zapasy, które są wbudowywane w ząb podczas naprzemiennie występujących procesów demineralizacji i remineralizacji. W końcu fluor wpływa także na bakterie odpowiedzialne za próchnicę. Hamuje enzymy odpowiedzialne za fermentację cukrów i w ten sposób sprawia, że przestaje ona zagrażać naszym zębom. Ksylitol zaś zwiększa ilość śliny (naszego naturalnego obrońcy przed próchnicą) i ogranicza wzrost bakterii próchnicotwórczych. Nie wykazuje wzmacniającego działania na ząb.
Pasta z ksylitolem czy z florem?
Na rynku produktów stomatologicznych bardzo dużą popularnością cieszą się produkty z ksylitolem. Są promowane jako produkty ekologiczne, z naturalnym składem. Szczególnie widać to w produktach dla dzieci gdzie ksylitol pojawia się zarówno w pastach do zębów, płukankach jak i chusteczkach do pielęgnacji dziąseł. Przeprowadzono obliczenia z których wynika by osiągnąć optymalny poziom dziennej dawki ksylitolu tylko ze stosowania pasty, trzeba by zużywać więcej niż 1 tubkę preparatu codziennie!
Często pasty z ksylitolem polecane są jako te od pierwszego ząbka. Według aktualnych zaleceń pasta to zębów powinna być wzbogacona przede wszystkim we fluor! Ksylitol niestety nie może pochwalić się takim samym działaniem jak ten pierwiastek. W żaden sposób nie jest dla niego konkurencją. W warunkach laboratoryjnych przeprowadzono badania wykazujące, że stosowanie pasty z fluorem i ksylitolem jest wydajniejsze w walce z próchnicą niż pasty zawierające wyłącznie fluor. Niestety ich jakość jest nisko oceniania a wyniki za wątpliwe. Naukowcy podkreślają, że potrzebne jest przeprowadzenie większej ilości dokładniejszych badań aby jednoznacznie stwierdzić jaka jest skuteczność stosowania tych preparatów.
Suplementacja ksylitolu u dzieci i kobiet w ciąży
Według niektórych badań żucie gumy z ksylitolem 3 x dziennie przez kobiety w ciąży oraz młode mamy opóźnia pojawienie się bakterii próchnicowych u ich potomstwa. Nie należy jednak zapominać że samo żucie gumy nie zastąpi wyleczenia wszystkich zębów, zdrowej diety oraz perfekcyjnej higieny.
Amerykanie (AAPD) zalecają by u dzieci poniżej 4 roku życia podawać ksylitol w postaci syropu w ilości 3-8 g na dzień w dawce podzielonej (min. 2 x dziennie). Podobne dawkowanie proponowane jest dla dzieci powyżej 4 roku życia. Produktem odpowiednim dla starszych dzieci może być guma do żucia, miętówki, rozpuszczalne tabletki, żelki czy inne przekąski. Takie dawki rekomendowane są dla dzieci z umiarkowanym oraz wysokim ryzykiem wystąpienia próchnicy. Aby te działania przyniosły skutek dawka ksylitolu powinna być duża a suplementacja długoczasowa. Badania donoszą że stosowanie syropu ksylitolowego u dzieci w ilości 8 g dziennie w porównaniu do 2,67 g zmniejsza zapadalność na próchnicę o 58%. W Polsce ta metoda profilaktyki jest jeszcze mało popularna. Jest to najprawdopodobniej związane ze słabą dostępnością wyżej wspomnianych preparatów z ksylitolem.
Czy ksylitol można przedawkować?
Ksylitol nie wchłania się w jelicie cienkim, przechodzi do okrężnicy i tam fermentuje przez co jego przedawkowanie może dać objawy ze strony przewodu pokarmowego. Najczęściej pojawia się luźny stolec, biegunka, ale i w drugą stronę, mogą to być zaparcia. Wśród powikłań w literaturze wymieniane są również owrzodzenia jamy ustnej. Objawy przedawkowania mogą pojawić się u dzieci po przekroczeniu dawki 45g/ dzień, natomiast u dorosłych ta dawka wynosi 100g/ dobę. Wystąpienie skutków ubocznych można zminimalizować stopniowo zwiększając dzienną dawkę.
Czy zatem warto używać ksylitol?
To jak w końcu jest z tym ksylitolem? Warto pamietać o jego istnieniu i wiedzieć jak działa. Ważne jest umiejętne łączenie różnych metod wprowadzania ksylitolu w diecie jak i w codziennej higienie jamy ustnej. Pod żadnym pozorem nie powinno się rezygnować z profilaktyki fluorkowej na rzecz ksylitolu. Jego samodzielnie stosowany nie stanowi wystarczającej ochrony przed próchnicą. Ważne jest też świadome ograniczenie (a nawet wyeliminowanie) sacharozy na rzecz ksylitolu w naszej diecie a przede wszystkim w diecie naszych dzieci. Życie gumy z ksylitolem po posiłku stymuluje wydzielanie ochronnej śliny. Należy tylko pamiętać, że te nadużywanie tego sposobu może doprowadzić do innych poważnych schorzeń. Ale taka guma od czasu do czasu po obiedzie? Czemu nie!
Moim osobistym zdaniem sukces ksylitolu polega na tym, że osoby które go umiejętnie stosują znajdą dokładnie przebieg procesu próchnicowego i potrafią mu zapobiegać. Świadomie eliminują z diety cukry proste zamieniając je na naturalnie pochodzące słodziki a ich higiena jamy ustnej jest na bardzo wysokim poziomie. Nie zaniedbują one także regularnych kontroli u dentysty. I to jest właśnie jest ten tajemny przepis na zdrowe zęby.
Drogi czytelniku! Jeżeli spodobał Ci się mój wpis, lub uważasz, że komuś może się przydać, będzie mi bardzo miło jeżeli go polubisz, skomentujesz i/lub podasz dalej. To dla mnie znak, że podoba Ci się moja działalność. Nic tak nie mobilizuje do dalszej pracy jak Twój głos!
Źródła:
